Arresø
56°00′00″N 12°04′00″E/56,000000 12,066667 Widok na Arresø z Frederiksværk | |
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Lokalizacja | |
| Miejscowości nadbrzeżne | |
| Wysokość lustra |
3,9 m n.p.m. |
| Morfometria | |
| Powierzchnia |
40,72 km² |
| Głębokość • średnia • maksymalna |
|
| Hydrologia | |
| Rzeki zasilające | |
| Rzeki wypływające | |
| Rodzaj jeziora | |
| Dorzecze |
216 km² |
Położenie na mapie Danii  | |
| 56°00′00″N 12°04′00″E/56,000000 12,066667
| |
Arresø – jezioro w Danii, w północnej części wyspy Zelandii. Jego powierzchnia wynosi 40,72 km², co czyni je największym jeziorem w Danii[1].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Jezioro leży w północnej części duńskiej wyspy Zelandia położonej w zachodniej części Morza Bałtyckiego. Administracyjnie przynależy do gmin Halsnæs, Gribskov i Hillerød w Regionie Stołecznym[2]. Znajduje się około 40 km na północny wschód od Kopenhagi.
Swym zasięgiem jezioro obejmuje Park Narodowy Kongernes Nordsjælland[3].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Jezioro jest połączone z Roskilde Fjord kanałem Arresø Kanal, który przebiega przez Frederiksværk – największą miejscowość położoną nad Arresø. Największą rzeką zasilającą jest Pøleå, która uchodzi do zbiornika od zachodu. Na wschód od Frederiksværk w głąb jeziora ciągnie się półwysep Arrenæs[2].
Wzdłuż zachodniego brzegu jeziora znajduje się wiele wzgórz i grzbietów. Wśród nich są wzgórza Maglehøj we Frederiksværk i Arrenakke Bakker, z których roztacza się widok na jezioro[4].
Morfometria[edytuj | edytuj kod]
Maksymalna głębokość jeziora to 5,6 m, zaś średnia 3,1 m. Lustro wody położone jest na wysokości 3,9 m n.p.m. skąd wynika, że najgłębsze części jeziora stanowią kryptodepresję. Powierzchnia zlewni wynosi 216 km². Czas retencji wody w jeziorze wynosi 3,1 roku. Jezioro ma powierzchnię 40,72 km²[2]. Jest to największe pod względem powierzchni jezioro w Danii[5]. Drugie co do wielkości, położone około 15 km na wschód Esrum Sø jest ponad połowę mniejsze; ma 17,36 km² powierzchni[6].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Około 4000 lat temu Arresø było płytkim fiordem połączonym z cieśniną Kattegat. W epoce kamienia jezioro obejmowało okoliczne bagna Ryeng, Ellemosen i Lille Lyngby Mose[7]. Przez izostatyczne podniesienie gruntów o około 5 m po ostatnim zlodowaceniu jezioro zostało odcięte od morza[8][5].
Arresø zostało wymienione po raz pierwszy w 1300 roku jako Arvæsio[8].
Pierwotnie wody jeziora do Roskilde Fjord odprowadzał ciek położony na północ od wzgórza Arrenakke. Wskutek nanoszenia osadów rzecznych ciek przestał być drożny. W celu zapobiegnięciu powodziom i umożliwienia wykorzystania energii wodnej w celach gospodarczych, w latach 1717–1719 został wybudowany rękoma duńskich żołnierzy i szwedzkich jeńców wojennych Arresø Kanal. Nad kanałem ulokowano następnie Frederiksværk – pierwsze przemysłowe miasto w Danii. Rozwijało się tu głównie odlewnictwo i przemysł zbrojeniowy[8][9][10][11][5].
Dziś jezioro i jego okolice są terenami rekreacyjnymi. Ścieki z okolicznych miast spowodowały jednak znaczne zanieczyszczenie wód i w efekcie silny rozwój glonów. W ostatnich latach zanieczyszczenia te zostały znacznie zmniejszone dzięki rozbudowie oczyszczalni ścieków, zwiększonym wymaganiom w zakresie oczyszczania ścieków i tworzeniu terenów podmokłych. Arresø jest obszarem ochrony siedlisk ptaków[8][5].
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Po jeziorze i Arresø Kanal w okresie letnim odbywają się rejsy łodzią M/S Frederikkes[12][13][2]. Na obszarze całego jeziora obowiązuje zakaz kąpieli[7].
Popularne jest tu wędkarstwo. Zbiornik jest zasobny w ryby, zwłaszcza w gatunki takie jak sandacz, leszcz, płoć i węgorz. Możliwe jest także wędkowanie na lodzie w okresie zimowym[7].
Pływanie kajakiem i windsurfing na tym jeziorze jest zakazane od 1 marca do 1 lipca. Ze względu na ochronę ptactwa zabroniony jest tu również kitesurfing. Dozwolone są łodzie wiosłowe, żaglówki i inne jednostki pływające zasilane z zewnątrz[7].
Zimą lodowa powierzchnia jeziora wykorzystywana jest do jazdy na łyżwach i bojerach[2].
Jezioro w kulturze[edytuj | edytuj kod]
Duński malarz Johan Thomas Lundbye w 1838 uwiecznił jezioro na swoim obrazie Pejzaż Arresø (duń. Landskab ved Arresø). Znajduje się on obecnie w muzeum Ny Carlsberg Glyptotek w Kopenhadze[14]. Jezioro było również inspiracją dla malarzy takich jak Laurits Andersen Ring[15] i Thorald Brendstrup[16].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Arresø. visitnordsjaelland.dk. [dostęp 2018-08-25]. (duń.).
- ↑ a b c d e Arresø. naturstyrelsen.dk. [dostęp 2018-08-25]. (duń.).
- ↑ Kongernes Nordsjælland. danmarksnationalparker.dk. [dostęp 2018-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-30)]. (duń.).
- ↑ Arresø. visitnorthsealand.com. [dostęp 2018-08-25]. (ang.).
- ↑ a b c d Arresø. visitnordsjaelland.dk. [dostęp 2018-08-25]. (duń.).
- ↑ Esrum Sø. visitnordsjaelland.dk. [dostęp 2018-08-25]. (duń.).
- ↑ a b c d Arresø fakta: Danmarks største sø.... landligger.dk. [dostęp 2018-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-04)]. (duń.).
- ↑ a b c d Arresø. denstoredanske.dk. [dostęp 2018-08-25]. (duń.).
- ↑ Frederiksværk. toredanske.dk. [dostęp 2018-08-25]. (duń.).
- ↑ Frederiksværk. historiskatlas.dk. [dostęp 2018-08-25]. (duń.).
- ↑ E. Historien om Arresø kanal. msfrederikke.dk. [dostęp 2018-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-26)]. (duń.).
- ↑ Forside. msfrederikke.dk. [dostęp 2018-08-25]. (duń.).
- ↑ Arresø Sejladsen M / S "Frederikke". visitnordsjaelland.dk. [dostęp 2018-08-25]. (duń.).
- ↑ Landskab ved Arresø. kulturarv.dk. [dostęp 2018-08-25]. (ang. • duń.).
- ↑ Lauritz Andersen Ring (1854-1933): Lundbyes bænk ved Arresø. ordrupgaard.dk. [dostęp 2018-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-28)]. (duń.).
- ↑ Thorald Brendstrup: View from Arresø, morning.. bruun-rasmussen.dk. [dostęp 2018-08-25]. (ang.).