Broumov
50°35′N 16°20′E/50,583333 16,333333 Rynek Pokoju i kolumna maryjna | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj | |||||
| Burmistrz |
Arnold Vodochodský[1] | ||||
| Powierzchnia |
22,26 km² | ||||
| Wysokość |
395 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2012) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+420 491 | ||||
| Kod pocztowy |
549 83 do 550 01 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
NA | ||||
Położenie na mapie kraju hradeckiego  | |||||
Położenie na mapie Czech  | |||||
| 50°35′N 16°20′E/50,583333 16,333333
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Broumov (niem. Braunau) – miasto w Czechach, w kraju hradeckim. Miasto jest finalistą konkursu na tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2028[2].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Miasto położone jest w centrum Kotliny Broumovskiej, w Sudetach Środkowych, nad rzeką Ścinawką (cz. Stěnava) cyplu broumowskim[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wzmianki o Broumovie pojawiają się w 1213 r., kiedy król czeski Przemysł Ottokar I ofiarował ziemię opactwu benedyktynów, których hasłem przewodnim stało się zawołanie łac. Ordo et pax (ład i pokój). Od tego momentu rozpoczął się kilkusetletni, miejscami bardzo burzliwy, związek benedyktynów z miastem. Niebawem dzięki opatowi Martinowi I (1253–1278) wybudowano kościół parafialny oraz probostwo. W roku 1275 król Ottokar II nadał sukiennikom z Broumova przywilej na produkcję i handel suknami, co wpłynęło pozytywnie na rozwój tej branży w regionie[4]. W 1348 r. cesarz Karol IV nadał benedyktynom prawa równe miastom królewskim Hradcowi Králové i Kłodzku, a w 1459 r. opat Jan I (1449–1460) uznał nowego czeskiego króla Jerzego z Podiebradów i zaprosił go do klasztoru. W kolejnych latach pojawili się energiczni i wpływowi opaci jak Wolfgang Selender (1602–1619) z Prošovic. Dzięki rozwojowi gospodarczemu w pierwszej połowie XVIII w. nastąpił największy rozkwit miasta. Zostają wzniesione nowe barokowe obiekty klasztorne, kościoły oraz rezydencje[5] a na nich zazwyczaj kartusz z herbem opactwa, składający się z dwóch tarcz pod mitrą. Prawa (z punktu widzenia tarczownika) zawiera srebrną belkę (kłodę) z trzema kikutami po uciętych gałęziach, nawiązującą do historii powstania klasztoru. Lewa z niebieskim tłem ma trzy srebrne skosy, z których środkowy zdobią trzy czerwone róże. Pierwotnie na belce środkowej znajdowała się tylko jedna róża, wzorowana na herbie Poraj, którego nazwa wywodzi się od Poraja, syna księcia czeskiego Sławnika i brata św. Wojciecha[6]. Na niektórych herbach znajdują się monogramy ówczesnych opatów[7] a dwie kolejne litery AB to skrót od tytułu: opat w Broumowie (łac. Abbas Braunensis)[8].
-
Othmar Daniel Zinke
OAB (1700–1738) -
Placidus Beneš
(1818–1844) -
Nepomuk Rotter
(1844–1886) -
Rupertus Smolík
(1886–1887) -
Bruno Čtvrtečka
(1887–1922) -
Herb klasztoru i
Wojciecha Sławnikowica
Kalendarium historii miasta[edytuj | edytuj kod]
Ważniejsze zabytki[edytuj | edytuj kod]
- klasztor benedyktyński jest najbardziej okazałym zabytkiem miasta. Został uznany za czeski zabytek narodowy, przebudowany na barokowy w latach 1726–1748 według projektu Kiliána Ignáca Dientzenhofera. Zespół klasztorny obejmuje: kościół, a w nim refektarz z kopią Całunu Turyńskiego z 1651 r. oraz ogromną bibliotekę, a także Muzeum Ziemi Broumovskiej.
- kościół pw. św. Ducha
- kościół św. Wacława
- kościół pw. św. Wojciecha, klasztorny, pierwotnie gotycki, przebudowany w latach 1684-94
- kościół pw. Panny Marii, cmentarny, wzniesiony w 1450, najstarszy kościół drewniany w Czechach
- kościół pw. św. Piotra i Pawła, parafialny, wzmiankowany w 1258 z wnętrzami z 1757
- kościół husycki
- barokowa kolumna maryjna na rynku[9]
- dawne gimnazjum klasztorne z 1711
- domy mieszczańskie z XVI–XIX w. – pod numerami 154 i 155 dwie kamienice o sklepieniach gwiaździstych z lat 70. XVI w.
- stary ratusz z 1419 (odnowiony po pożarach w latach 1452, 1565, przebudowany w 1838)
- browar funkcjonujący do dzisiaj.
- broumovska grupa kościołów – zespół barokowych kościołów zbudowanych w XVIII w.
Życie kulturalne[edytuj | edytuj kod]
Pogranicze czesko-śląskie wydało wybitnych twórców słowa pisanego. Josef Čapek urodził się w Hronovie, jego młodszy brat Karel natomiast w Małych Svatoňovicach. Do szkoły w Českiej Skalicy uczęszczała Božena Němcová. Natomiast w latach 1863–67 w gimnazjum u ojców benedyktynów nauki pobierał Alois Jirásek. Pisarz w latach 1918, 1919, 1921 i 1930 był nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Jego imię nosi czerwony szlak turystyczny (j. cz. Jiráskova horská cesta) w Górach Orlickich, na Pogórzu Orlickim i na Broumovskiej vrchovinie. Pod koniec lat 40. XX w. jako nauczyciel w szkołach średnich pracował Josef Škvorecký. Tradycje literackie w mieście nad Stěnavą są dalej kontynuowane. Od 1997 odbywają się czesko-polskie Dni Poezji (Dny poezie). W 2023 r. odbyła się już 24. edycja tej imprezy, wymyślonej i prowadzonej przez Věrę Kopecką. Innymi współczesnymi poetami z Broumova są: Miloš Hromádka, Eva Kučerová (1946-2007) i Jana Wienerová[10]. W pobliskich Martínkovicach mieszkają Iwona i Antoni Matuszkiewiczowie. Od 2018 Wrocławski Dom Literatury wraz z czeskimi i niemieckimi partnerami prowadzi program rezydencyjny w broumovskim klasztorze. Udział w nim biorą pisarze uprawiających różne gatunki literackie, ilustratorzy, autorzy komiksów i książek artystycznych[11]. W siedmiotysięcznym Broumovie funkcjonuje teatr (Městské divadlo Broumov) a innymi instytucjami kultury są biblioteka (Městská knihovna) i muzeum (Muzeum Broumovska)[12].
Dzielnice[edytuj | edytuj kod]
Związani z Broumovem[edytuj | edytuj kod]
- Arnoszt z Pardubic (1297-1364), biskup i pierwszy arcybiskup praski
- Christoph Dientzenhofer (1655–1722), architekt i budowniczy barokowy
- Kilián Ignác Dientzenhofer (1689–1751), architekt i budowniczy
- Alois Jirásek (1851–1930), czeski pisarz, uczęszczał do miejscowego gimnazjum
- Josef Škvorecký (1924-2012), czeski pisarz, nauczyciel w szkołach średnich
Demografia[edytuj | edytuj kod]
| Rok | 1970 | 1980 | 1991 | 2001 | 2003 | 2006 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba ludności | 7814 | 7834 | 8076 | 8361 | 8654 | 8254 |
Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Broumovská vlna vynesla do starostenského křesla Arnolda Vodochodského [online], nachodsky.denik.czv [dostęp 2023-05-30] (cz.).
- ↑ Broumov 2028. broumov2028.cz. [dostęp 2023-06-03]. (cz.).
- ↑ Klasztor Broumov. kudowa-info.pl. [dostęp 2023-06-04]. (pol.).
- ↑ Tomasz Merwiński, Broumov, czyli benedyktyński ład i pokój | Tomasz Merwiński [online], 29 sierpnia 2023 [dostęp 2023-09-19] (pol.).
- ↑ Tomasz Groszek: Gmina Radków. Broumovsko Policko. Nowa Ruda, Radków: UE, 2013, s. 100-101.
- ↑ Znak břevnovského kláštera. [dostęp 2023-06-02]. (cz.).
- ↑ Ruprechtice.JPG. commons.wikimedia.org, 2015-10-17. [dostęp 2023-06-02]. (pol.).
- ↑ Trójpański Kamień w Górach Suchych. gorytajemnic.pl. [dostęp 2023-06-02]. (pol.).
- ↑ Andrzej Behan: Nowa Ruda: przewodnik historyczno-turystyczny. Nowa Ruda: Wydawnictwo Maria, 2007, s. 67-68. ISBN 83-60478-08-2.
- ↑ Tomasz Groszek: Gmina Radków. Broumovsko Policko. Nowa Ruda, Radków: UE, 2013, s. 182-184.
- ↑ Rezydencje literackie w Broumovie. literatura.wroclaw.pl. [dostęp 2023-06-03]. (pol.).
- ↑ Muzeum Broumovska. m.broumov-mesto.cz. [dostęp 2023-06-03]. (cz.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Źródło: Czeski Urząd Statystyczny
