Katedra w Limburgu

Katedra św. Jerzego i Mikołaja
w Limburgu
*Limburger Dom*
	katedra
	; Widok na fasadę zachodnią katedry
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Hesja
Miejscowość	Limburg
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Diecezja	limburska
Wezwanie	św. Jerzego i św. Mikołaja
Historia
Data rozpoczęcia budowy	między 1190 a 1200
Data poświęcenia	1235
Dane świątyni
Wieża kościelna; • liczba wież	; 7
Liczba naw	3
Dzwonnica; • nazwa dzwonu	zwarty; Jerzy, Salvator, Maria, Józef, Konrad, Mikołaj, Bernhard, Sterm, Dzwon Zegarowy
	Położenie na mapie Hesji Katedra św. Jerzego i Mikołaja; w Limburgu
	Położenie na mapie Niemiec Katedra św. Jerzego i Mikołaja; w Limburgu
	50°23′20″N 8°04′00″E/50,388889 8,066667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Katedra Świętych Jerzego i Mikołaja (niem. Georgsdom) – katolicka katedra znajdująca się w Limburgu, w Niemczech na terenie Hesji. Wzniesiona została na wysokim wzgórzu górującym nad miastem położonym nad rzeką Lahn. Pod wezwaniem świętego Jerzego i Mikołaja. Jeden z cenniejszych przykładów architektury późnego romanizmu i wczesnego gotyku.

Dzieje[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy kościół na „Skale Limburskiej” zbudowano w 910 r. z inicjatywy miejscowego grafa Konrada Kurzbolda. Poniżej posadzki dzisiejszej świątyni zachowały się relikty tego kościoła. Czas położenia kamienia węgielnego nie jest znany. Szacuje się, iż budowę obecnego kościoła zaczęto pomiędzy 1190 a 1200. Kościół konsekrował w 1235 Theoderich von Wied – arcybiskup Trewiru. Dawny kościół klasztorny St. Georg w 1827 otrzymał godność kościoła katedralnego na terenie nowej diecezji limburskiej. Pierwszym biskupem został Jakob Brand (1827–1833).

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Kościół jest trójnawową bazyliką z transeptem i prezbiterium z ambitem. Korpus nawowy jest czteroprzęsłowy, natomiast chór ma jedno przęsło i zamkniętą trójbocznie absydę. O ile od zewnątrz przeważają wątki romańskie, zarówno w artykulacji elewacji, jak i w strukturze przestrzennej, o tyle wnętrze kościoła jest syntezą elementów romańskich i wczesnogotyckich. Nakryte jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym, które jest wsparte na służkach przylegających do monumentalnych prostokątnych filarów. Elewacje ścian nawy i prezbiterium są podzielone na cztery kondygnacje. Trzy z nich tworzą rzędy arkad otwierających się do naw bocznych, empor umieszczonych zarówno nad nawami bocznymi, jak i ambitem oraz ciąg triforium złożonym z czterech małych arkad w danym przęśle. Najwyższą kondygnację przepruto oknami. Światło wpada do wnętrza również z okien w nawach bocznych i emporach. Artykulacja ścian jest niemal jednolita, arkady empor korpusu nawowego i powyżej ambitu mają inny podział – w pierwszym przypadku składają się z par mniejszych arkad, w drugim znajdują się po trzy arkady, z jedną większą flankowaną przez dwie mniejsze. Pomimo złożonej struktury architektura wnętrza jest przejrzysta i czytelna, co nadaje jej romańskiej surowości. Natomiast kilkukondygnacyjny podział wnętrza, wyeksponowanie służek oraz innych elementów wertykalnych łączy się z recepcją wczesnej sztuki gotyckiej.

Od zewnątrz kościół sprawia wrażenie bardzo zwartej i kubicznej bryły. Niemalże w całości pozbawiona dekoracji rzeźbiarskiej architektura elewacji zewnętrznych ma liczne podziały za pomocą lizen, arkadowych fryzów, profilowanych blend oraz okien, co jest wyeksponowane przede wszystkim na zachodniej fasadzie. Wieże zachodnie są wielokondygnacyjne, flankują oś środkową z głównym portalem oraz dużą rozetą.

O plastyczności bryły budowli decyduje charakterystyczna dla katedry wielobarwna dekoracja malowanych ścian, co eksponuje jej strukturę architektoniczną. Kolorystyka elewacji oscyluje wokół bieli, nasyconych cynobrów, czerwieni, ochry, czerni i w mniejszym stopniu zieleni. Efekt ten jest rezultatem konserwacji świątyni w latach 1968 do 1972, która była konsekwencją odkrycia fragmentów oryginalnej późnoromańskiej dekoracji, zamalowanej podczas wcześniejszej konserwacji w latach 1872–1873.

Wieże i dzwony[edytuj | edytuj kod]

Uwagę zwraca wertykalność budowli, co świadczy o recepcji dzieł wczesnego gotyku francuskiego. Spójna, zwarta bryła najeżona jest aż siedmioma wieżami; dwie zachodnie, po dwie flankujące elewacje transeptu oraz najwyższa na planie oktogonu na skrzyżowaniu naw. Zwieńczona jest smukłym ostrosłupowym hełmem. Liczba wież – podporządkowana ideowej treści – symbolizuje siedem sakramentów.

Zachodnie wieże katedry w Limburgu kryją zespół dziewięciu dzwonów. Siedem z nich zawieszonych jest na północnej wieży. Największy i najmniejszy dzwon zawierają resztki spiżu ze starszych dzwonów przelanych w 1906 w ludwisarni Petit & Gebr. Edelbrock w Gescher w Nadrenii. Natomiast dzwony o dźwiękach (a⁰ c¹ d¹ e¹ g¹ a¹) zostały zniszczone podczas II wojny światowej. W 1949 odlano pięć nowych dzwonów:

Dzwony wieży północnej
Nazwa	Dźwięk	Waga (w kg)	Średnica (w cm)
Jerzy	a⁰ ±0	4466	191
Salvator	c¹ -2	2543	160
Maria	d¹ -1	1743	141
Józef	e¹ -2	1137	124
Konrad	f¹ -2	998	117
Mikołaj	g¹ -2	648	103
Bernhard	a¹ +1	468	91

W południowej wieży wiszą dwa średniowieczne dzwony. Większy, „Sterm” (Sturmglocke) odlany około 1200–1250, bije w piątki o godz. 15.00 jako znak pamięci o śmierci Chrystusa. Mniejszy dzwon zegarowy (Uhrglocke) odlano w 1447. Obecnie jego dźwięk zawiadamia o chrzcinach odbywających się w kościele.

Dzwony wieży południowej
Nazwa	Dźwięk	Waga (w kg)	Średnica (w cm)
Sterm	g¹	590	102,5
Dzwon zegarowy	d² +9	260	67,3

Nawiązania[edytuj | edytuj kod]

Ten typ architektoniczny był znany na terenie całej Północnej Nadrenii. Z licznych przykładów sztuki późnoromańskiej można wymienić m.in. kościoły w Xanten, Andernach lub Koblencji. Katedra w Limburgu była inspiracją dla kilku dzieł powstałych w dobie dominacji historyzmu. Z przykładów w Polsce można wymienić dwa kościoły neoromańskie na Śląsku: kościół św. Jacka w Bytomiu, oraz kościół klasztorny OO. Franciszkanów w Panewnikach (obecnie dzielnica Katowic). Charakterystyczna sylwetka kościoła znana jest również w dziejach filatelistyki oraz na odwrocie banknotu 1000 marek trzeciej emisji (1964).

Wystrój wnętrza[edytuj | edytuj kod]

Polichromia – zachowana fragmentarycznie w różnych partiach kościoła z XIII w. Przedstawia m.in. cykle scen z życia apostołów oraz świętych Mikołaja i Jerzego – patronów świątyni.
Sakramentarium (tabernakulum) wysokie na 9 m. w kształcie wieży, z bogatą dekoracją architektoniczno-rzeźbiarską (m.in. figurki aniołów i proroków). Dzieło datowane jest na rok 1496.
Chrzcielnica – z połowy XIII stulecia, kamienna z bogata dekoracją reliefową, którą tworzą motywy roślinne oraz pojedyncze portrety.
Późnogotycka figura Piety z ok. 150.
Barokowy krucyfiks z początku XVIII w.
Nagrobek Konrada Kurzbolda, fundatora katedry, piaskowcowy, wykonany w 2 ćw. XIII w. Składa się z płyty, którą dźwiga sześć pełnoplastycznych figur. Na płycie płaskorzeźbiony wizerunek zmarłego.
Zespół epitafiów późnogotyckich, manierystycznych i barokowych XV–XVIII w.