Malá Úpa
50°44′40″N 15°49′11″E/50,744444 15,819722 Zabudowania w Horní Malá Úpa | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj | |||||
| Powiat | |||||
| Powierzchnia |
26,65 km² | ||||
| Wysokość |
1041 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2006) • liczba ludności |
| ||||
| Kod pocztowy |
542 27 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
TU | ||||
Położenie na mapie kraju hradeckiego  | |||||
Położenie na mapie Czech  | |||||
| 50°44′40″N 15°49′11″E/50,744444 15,819722
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Malá Úpa (niem. Klein Aupa) – wioska i gmina przygraniczna w Czechach, w kraju kralovohradeckim. Na terenie gminy znajduje się szczyt Śnieżki.
Duża, przygraniczna, górska wioska, położona we wschodniej części Karkonoszy, w rozległej dolinie między Grzbietem Lasockim a Kowarskim Grzbietem, na południe od Przełęczy Okraj.
Wieś charakteryzuje się luźną zabudową budynków, grupowo położonych na zboczach długiej, południkowo ciągnącej się doliny rzeczki Malá Úpa (wzmiankowanej po raz pierwszy w 1537[potrzebny przypis]). Zbocza doliny pokrywają rozległe górskie łąki z ciekawą i cenną przyrodniczo fauną i florą.
Gmina wiejska dzieli się oficjalnie na dwie części: Dolní Malá Úpa i Horní Malá Úpa (przy granicy z Polską), ale tworzy ją kilka dawnych osad: czes. Pomezní Boudy, Nove domký (niem. Neuhäuser), Mokre Jámy, Rennerovy Boudy, Lysečinské Boudy, Rottrovy Boudy, U Kostela (niem. Kegelplan), Žacléřskie Boudy, Seidlův Důl, Spáleny Mlýn oraz położone na wysokości 1000–1060 m n.p.m. Šímovy Chalupy (niem. Simmaberg), założone według tradycji przez 3 braci przybyłych z Tyrolu[1].
Wieś o charakterze letniskowo-wypoczynkowym, dobrze zagospodarowana turystycznie. Znajduje się tu kilka wyciągów i narciarskich tras zjazdowych, restauracji i obiektów noclegowych (m.in. schronisko Pomezní bouda).
Do 2007 we wsi działało drogowe przejście graniczne. Budynek dawnego przejścia mieści obecnie urząd gminy.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Obszar wsi został zasiedlony w XVI w., w związku z rozpoczęciem w 1558 kolonizacji Karkonoszy przez Krzysztofa Gendorfa. W 1566 osadzono tu przez drwali przybyłych z Tyrolu, Styrii i Karyntii. Rozwój osady związany był z wyrębem drzewa i wypalaniem węgla drzewnego, a później z wydobyciem i wytopem rud żelaza i arsenu. Po działalności górniczej pozostały tylko znikome ślady. W 1779 r. okolicę odwiedził cesarz Józef II z feldmarszałkiem Laudonem. Z ciekawych budynków pod względem architektury możemy zaliczyć drewniany budynek szkoły z 1797 r. oraz późnobarokowy kościół św. Piotra i Pawła z 1805 roku w dawnej osadzie U kostela, który w chwili powstania był najwyższym, a obecnie jest 4. najwyżej położonym kościołem w Czechach (975 m n.p.m.). Kościół otoczony jest cmentarzem.
W 1815 odnotowano pierwsze czysto turystyczne użycie sań rogatych na dystansie 7 km do Kowar.
W 1876 otwarto w Malej Úpie pierwszy urząd pocztowy. Aż do 1950 mieścił się w prywatnych domach naczelników poczty, a od tego momentu w budynku wybudowanym w 1930. Początkowo pocztę dostarczano raz na tydzień, od lat 80. XIX wieku codziennie, a od 1914 dwa razy dziennie.
W lutym 1945 nad miejscowością rozbił się samolot Junkers Ju 52, ewakuujący rannych żołnierzy z oblężonego Wrocławia[2]. Szczątki maszyny (jeden z 3 silników) eksponowane są obecnie w miejscowym punkcie informacji turystycznej.
28 maja 1945 roku, w odwecie za zabójstwo wachmistrza Eduarda Šimana w 1938 roku, przed urzędem celnym na granicy rozstrzelano bez sądu 10 Niemców (starostę Hornej Malej Úpy – Maximiliana Rusa, byłego starostę Dolnej Malej Úpy – Johanna Taslera, nauczyciela Josefa Patzelta oraz mieszkańców granicznej osady Augusta Bönscha, Friedicha Buchbergera, Johanna Kirchschlagera, Rudolfa Purmanna, jego siedemnastoletniego syna Hermanna oraz jego również niepełnoletniego kolegę z Wrocławia)[3].
Od 1990 w miejscowości działa Horská služba, ulokowana w budynku z 1999. Na stałe dyżuruje jeden ratownik zawodowy, a zimą trzech ratowników-ochotników.
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Przez wieś biegną piesze szlaki turystyczne:
czerwony – prowadzący z Przełęczy Okraj przez osady położone po wschodniej stronie wsi do jaskiń krasowych w Horní Albeřice i dalej.
żółty – prowadzący z Czarnego Grzbietu czes.Obří hřeben przez osady położone po wschodniej stronie wsi[4]
W obszarze wsi wyznaczonych jest także kilka tras rowerowych, a także Bajkowa Ścieżka dla dzieci z 10 stacjami, na których zapoznać się można z opartymi na motywach karkonoskich bajkami Marii Kubatovej.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Šímovy chalupy - życie na grzbiecie Karkonoszy
- ↑ Waldemar Brygier, Katastrofa lotnicza na Śnieżce [online], naszesudety.pl, 17 stycznia 2015 [dostęp 2016-04-26].
- ↑ Dramat na Przełęczy Okraj
- ↑ Mapa szlaków turystycznych. [dostęp 2020-10-06].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Mapa turystyczna Karkonosze polskie i czeskie 1:25 000, Wydawnictwo "Plan", Jelenia Góra, ISBN 83-88049-26-7
- Krkonoše-východ. turistická a lyžařská mapa 1:25 000, Nakladelství ROSY, 1995, 80-85510-29-4