Philadelphia Museum of Art

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Philadelphia Museum of Art
Ilustracja
Wejście główne do muzeum
Państwo

 Stany Zjednoczone

Stan

 Pensylwania

Miejscowość

Filadelfia

Adres

Philadelphia Museum of Art
P.O. Box 7646
Philadelphia, PA 19101-7646

Data założenia

1876

Dyrektor

Timothy Rub

Położenie na mapie Filadelfii
Mapa konturowa Filadelfii, w centrum znajduje się punkt z opisem „Philadelphia Museum of Art”
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych
Mapa konturowa Stanów Zjednoczonych, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Philadelphia Museum of Art”
Położenie na mapie Pensylwanii
Mapa konturowa Pensylwanii, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Philadelphia Museum of Art”
Ziemia39°57′56,67″N 75°10′51,32″W/39,965742 -75,180922
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Philadelphia Museum of Art (Filadelfijskie Muzeum Sztuki) – muzeum sztuk pięknych położone w Filadelfii przy alei Benjamin Franklin Parkway 2600, przy jej zachodnim końcu. Jedna z największych galerii sztuki na świecie, posiadająca w swych zbiorach ponad 225000 dzieł obejmujących największe osiągnięcia ludzkiej twórczości, oferująca bogactwo wystaw i programów edukacyjnych dla publiczności we wszystkich przedziałach wiekowych[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Budynek Memorial Hall, była siedziba muzeum

W marcu 1873 ustawą stanu Pensylwania zainicjowano plan budowy Memorial Hall, budynku zaprojektowanego przez Hermanna J. Schwarzmanna i przeznaczonego dla potrzeb wystawy światowej Centennial Exhibition. 6 lipca 1874 w filadelfijskim Fairmount Park rozpoczęto budowę gmachu, który ukończono na otwarcie wystawy 10 maja 1876. Po zakończeniu wystawy powstał plan urządzenia w Memorial Hall muzeum sztuki (Museum of Art) z położeniem nacisku na sztukę i wzornictwo przemysłowe. Pomysłodawcy projektu wyobrażali sobie przyszłe muzeum jako zbliżone profilem do ukończonego w tym samym czasie South Kensington Museum w Londynie (obecnie Muzeum Wiktorii i Alberta), z tą różnicą, iż placówka w Filadelfii miała mieć dodatkowo szkołę kształcącą kadry rzemieślnicze dla potrzeb rozwijającego się amerykańskiego przemysłu[1].

10 maja 1877 otwarto ponownie Memorial Hall jako muzeum stałe, natomiast 17 grudnia tego samego roku przy North Broad Street 312 otwarto planowaną szkołę Pennsylvania Museum School of Industrial Art, w której naukę rozpoczęło 100 słuchaczy. Szkoła w związku z rozwojem zmieniała kilkakrotnie lokalizacje, by 10 września 1893 znaleźć się w zaprojektowanym przez Johna Havilanda budynku w rejonie ulic Broad Street i Pine Street. Studenci mieli wykłady z rysunku, malarstwa, modelowania tekstylnego, snycerstwa, metaloplastyki i in.[1]

W 1919 rozpoczęto budowę obecnej siedziby muzeum jako trójskrzydłowego założenia w stylu neoklasycznym. Budowę zakończono w 1928, a od 1929 przeniesiono do niego zbiory muzealne z dotychczasowego Memorial Hall. Ważną rolę w rozwoju muzeum odegrał kolekcjoner i koneser sztuki Henry Plumer McIlhenny (1910–1986), kurator muzeum w latach 1935–1963, jego wiceprzewodniczący w latach 1968–1976 i prezes zarządu w latach 1976–1986[2].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Budynek główny[edytuj | edytuj kod]

Architektura budynku nawiązuje do antycznej greckiej świątyni, o cięższych, rzymskich proporcjach i stanowi szczytowe osiągnięcie tzw. „city beautiful”, ruchu w architekturze amerykańskiej lat 20. XX w. Budynek został zbudowany z dolomitu pochodzącego ze stanu Minnesota. Jego dach został pokryty błękitną, glazurowaną dachówką, a fasada ozdobiona polichromowanymi kwiatonami i zwieńczona frontonem. Budynek muzeum zajmuje 4,046 ha powierzchni. W jego wnętrzu mieści się ponad 200 galerii.

Monumentalny tympanon wieńczący fronton jednego z 3 skrzydeł muzeum, wypełniony postaciami z mitologii greckiej.

Na uwagę zasługuje tympanon wieńczący fasadę skrzydła północnego, wypełniony polichromowanymi rzeźbami z terakoty. Szeroki na 21 m i ma wysoki na 3,6 m tympanon został zaprojektowany i wykonany w 1933 przez amerykańskiego rzeźbiarza niemieckiego pochodzenia Carla Paula Jenneweina. Artystycznie nawiązuje on do rzeźby greckiej i jest pierwszym od ponad 2000 lat przykładem adaptacji polichromii w ten sposób, z tą różnicą, że o ile w starożytnej architekturze greckiej ornament i rzeźby z terakoty i kamienia malowano nietrwałym pigmentem, rzeźby z tympanonu muzeum zostały pokryte glazurą. Figury wypełniające tympanon zostały zaczerpnięte z mitologii greckiej, a motywem artystycznym całości jest miłość. Akroterion tympanonu stanowią gryfy – tradycyjni w mitologii greckiej strażnicy skarbów. Od lat 70. stały się one symbolami muzeum. Jennewein zaprojektował również brązowe drzwi do wind w muzeum, natomiast oktagonalny brązowy basen do fontanny na tarasie wschodnim zaprojektował i wykonał w 1958 miejscowy rzeźbiarz Henry Mitchell[3].

Budynek Perelmana[edytuj | edytuj kod]

Budynek Perelmana

Budynek Perelmana, charakterystyczny punkt miasta, został zbudowany w stylu Art déco na rogu Fairmount i Pennsylvania avenue według projektu firmy architektonicznej Zantzinger, Borie & Medary i otwarty w 1927 jako siedziba firmy ubezpieczeniowej Fidelity Mutual Life Insurance Company. Należał do niej do 1972[4]. W 1982 budynek nabyła firma ubezpieczeniowa Reliance Standard Life Insurance Company, która opuściła go w 1999. W 2000 budynek zakupiło Philadelphia Museum of Art i wynajęło biuro architektoniczne Gluckman Mayner Architects w celu jego renowacji i adaptacji do własnych potrzeb. W 2007, po zakończeniu modernizacji, budynek otwarto i dedykowano Ruth and Raymondowi G. Perelmanom, sponsorom muzeum[5]. Koszty renowacji i adaptacji budynku, wynoszące 240 milionów dolarów pokryto ze składek darczyńców[6].

6 galerii budynku Perelmana, mających powierzchnię 190 m² mieści m.in. dział druków, rysunków i fotografii (150000 eksponatów) i dział ubiorów i tekstyliów (30000 eksponatów).

Poza nowocześnie urządzonymi, kolorowymi galeriami w budynku znajduje się również ogólnie dostępna biblioteka, księgarnia i kawiarnia[4].

Zbiory muzeum[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Obrazy w Philadelphia Museum of Art.

W zbiorach muzealnych znajduje się ponad 225000 eksponatów, obejmujących z jednej strony twórcze osiągnięcia cywilizacji zachodniej począwszy od I wieku naszej ery, a z drugiej dorobek Azji począwszy od III tysiąclecia p.n.e. Zakres sztuki europejskiej obejmuje okres od średniowiecza po współczesność, a znajdująca się w jej ramach kolekcja broni i rynsztunku bojowego jest drugą pod względem wielkości w USA.

Również kolekcja sztuki amerykańskiej należy do najświetniejszych w tym kraju. Na uwagę zasługują ponadto kolekcje: sztuki współczesnej, ubiorów i tekstyliów oraz fotografii[7].

43155 eksponatów muzealnych jest dostępne w wersji online[8].

W ciągu całej historii Philadelphia Museum of Art pod zarządem kolejnych dyrektorów i powierników zmieniał się profil jego zbiorów; po 1893, za rządów dyrektora Daltona Dorra, zorganizowano trzy działy, każde z własnym kustoszem: garncarstwo amerykańskie, numizmatyka oraz tekstylia, koronkarstwo i hafciarstwo. W następnych dekadach w związku z rozwojem kolekcji doszły kolejne działy. Z nastaniem dyrektora Fiske Kimballa w 1925 dokonano zmian organizacyjnych polegających na ustanowieniu obsadzonych sekcji w ramach 2 działów; sztuki europejskiej i amerykańskiej oraz sztuki Wschodu. Kolejny dyrektor, Evan Turner zniósł podział na sekcje i wprowadził w latach 60. strukturę niezależnych działów. Ich liczba zmieniała się wraz ze zmianą koncepcji wystawienniczych lub z powodów ekonomicznych. Obecnie (2011) zbiory Philadelphia Museum of Art zgrupowane są w 10 działach[9].

Sztuka europejska 1100–1500[edytuj | edytuj kod]

Galerie tego działu ukazują rozwój sztuki średniowiecznej i wczesnorenesansowej w całej Europie, zwłaszcza w średniowiecznej Francji oraz we Włoszech, Hiszpanii i Niderlandach w epoce renesansu. Tematyka tych dzieł jest przeważnie religijna, ponieważ powstawały one na zamówienie kościołów i klasztorów. Prezentowane są elementy architektury kościelno-klasztornej (portale, kolumny, kapitele), wyposażenia wnętrz obiektów sakralnych (ołtarze, chrzcielnice, naczynia liturgiczne, kandelabry, relikwiarze, trony biskupie, witraże). Wśród prezentowanych eksponatów są też ilustrowane manuskrypty, rzeźby, wyroby z drewna czy elementy ówczesnej architektury mieszkaniowej. W dziale tym znajduje się również obszerna kolekcja malarstwa włoskiego i niderlandzkiego, w tym obrazy takich mistrzów jak Duccio di Buoninsegna, Fra Angelico, Jacopo de’ Barbari, Matteo di Giovanni, Sandro Botticelli, Hieronim Bosch, Jan van Eyck czy Rogier van der Weyden[10].

Sztuka renesansu

Sztuka europejska 1500–1850[edytuj | edytuj kod]

Ten dział ukazuje imponujące osiągnięcia architektoniczne sztuki europejskiej od początku XVI do polowy XIX w.: wnętrza mieszkalne (salon z XVIII-wiecznego angielskiego Lansdowne House), elementy wystroju. Zbiór uzupełniają obrazy, rzeźba, wyposażenie wnętrz, wyroby rzemieślnicze. Sztukę włoską XVI w. reprezentuje znakomita kolekcja ceramiki i rzeźb z brązu, obrazy takich mistrzów jak Tycjan czy Agnolo Bronzino, rzeźby Giuseppe Mazzuoli a flamandzką – drewniana nastawa ołtarzowa z Antwerpii.

Dzieła epoki manieryzmu i baroku to obrazy Nicolasa Poussina, Petera Paula Rubensa i Jacoba van Ruisdaela. Sztukę hiszpańską reprezentują wielkie obrazy i ceramika dekoracyjna. Epoka rokoko to meble, porcelana (w tym porcelana z Sèvres), metaloplastyka i zastawy stołowe ze srebra. Epokę klasycyzmu reprezentują wnętrza mieszkalne projektowane przez Roberta Adama oraz wielki salon z podparyskiego Château de Draveil. O różnorodności stylów artystycznych XVIII i I. poł. XIX w. świadczą obrazy takich twórców jak: Thomas Gainsborough, Joshua Reynolds czy Eugène Delacroix, rzeźby Jean-Antoine’a Houdon, a także wyroby z kości słoniowej, miedzi czy wosku[11].

Malarstwo barokowe
Malarstwo angielskie (1700–1850)

Sztuka europejska 1850–1900[edytuj | edytuj kod]

W ciągu zaledwie 50 lat, od poł. XIX w. do nastania z początkiem XX w. ery modernizmu w sztuce europejskiej dokonała się przełomowa zmiana, widoczna również na podstawie kolekcji dzieł z tego okresu, zgromadzonych w Philadelphia Museum of Art. O zmianach tych świadczą przede wszystkim obrazy twórców francuskiego impresjonizmu i postimpresjonizmu oraz eksponaty z epoki secesji: meble, szkło, ceramika. Szczególną ozdobą kolekcji, jeśli chodzi o francuski impresjonizm i postimpresjonizm, są obrazy takich twórców jak:, Claude Monet – 22 obrazy, Auguste Renoir – 23 obrazy, Paul Cézanne – 14 obrazów, w tym znane dzieło Wielkie kąpiące się i (Holender z pochodzenia) Vincent van Gogh – 6 obrazów w tym słynne Słoneczniki. Bogactwa zbiorów dopełnia licząca ponad 100 eksponatów kolekcja rzeźb Auguste’a Rodina, której część jest wystawiana również w muzeum jego imienia – Rodin Museum; w tym ostatnim znajduje się pierwszy brązowy odlew znanego dzieła artysty Brama piekieł[12].

Impresjonizm
Postimpresjonizm

Sztuka współczesna[edytuj | edytuj kod]

Imponująca kolekcja dzieł sztuki współczesnej należy do najbardziej wyróżniających się w skali światowej. Główne atrakcje tego działu to prace takich artystów jak m.in.: Pablo Picasso (w tym Trzech muzykantów), Marcel Duchamp (Naga schodząca ze schodów (Nr 2)), Constantin Brâncuși (Pocałunek), Henri Matisse, Salvador Dalí (Miękka konstrukcja z gotowaną fasolką – przeczucie wojny domowej), Joan Miró, Amedeo Modigliani (Błękitne oczy). Obok nich reprezentowani są artyści amerykańscy (Georgia O’Keeffe, Marsden Hartley, Cy Twombly, Jasper Johns i Sol LeWitt). Eksponuje się również prace młodszej generacji artystów.

W muzeum znajdują się też znaczące zbiory prac artystów afroamerykańskich, meksykańskich i twórców-samouków i twórców niszowych[13].

Druki, rysunki, fotografie[edytuj | edytuj kod]

Edward Steichen – podobizna Auguste’a Rodina (odbitka platynowa, 1902)

Druki, rysunki i fotografie stanowią największą grupę eksponatów muzealnych, obejmując łącznie ponad 150000 prac tworzonych od XV w. do czasów współczesnych.

Na uwagę zasługują zwłaszcza druki (drzeworyty, miedzioryty i akwaforty) starych mistrzów europejskich oraz wykonane podobną techniką prace artystów amerykańskich z lat 30. i 40. XX w., twórców z Ameryki Łacińskiej i Japonii. Zbiory uzupełnia kolekcja Ars Medica Collection, obejmująca druki medyczne i farmaceutyczne postery i druki okolicznościowe – jedyny tego typu zbiór w muzeach sztuki.

Do głównych atrakcji tego działu zbiorów muzealnych należą rysunki włoskie, oraz rysunki Thomasa Eakinsa i Auguste’a Rodina, współczesne amerykańskie i europejskie akwarele, prace wykonane techniką kolażu i gwaszu, prace okolicznościowe Marcela Duchampa.

Zbiór fotografii obejmuje ponad 28000 eksponatów, w tym duże kolekcje prac znanych amerykańskich i europejskich fotografików, m.in.: Alfreda Stieglitza, Paula Stranda i Eugène’a Atgeta[14].

Kolekcja Paula Stranda[edytuj | edytuj kod]

Na uwagę zasługuje zwłaszcza kolekcja prac Paula Stranda – The Paul Strand Collection. Muzeum filadelfijskie zgromadziło, dzięki donacjom i zakupom, znaczący zbiór fotografii jednego z najbardziej prominentnych fotografików XX w., liczący łącznie ponad 3600 eksponatów, co czyni zeń najważniejszy tego typu zbiór prac Stranda na świecie. Strand tworząc indywidualne portrety, fotografując pejzaże, martwe natury i obiekty architektoniczne w różnych częściach świata wniósł znaczący wkład w rozwój sztuki XX w. Ważną grupą jego prac, znajdującą się również w zasobach muzeum, są odbitki w platynie, w tym: Wall Street (1915), City Hall Park, New York (1915), Man in a Derby (1916) i Telegraph Poles, Texas (1915).

Na początku lat 70. Philadelphia Museum of Art zorganizowało pierwszą wielką, retrospektywną wystawę prac tego artysty, Paul Strand Photographs (listopad 1971-styczeń 1972)[15].

Sztuka amerykańska[edytuj | edytuj kod]

W zbiorach Philadelphia Museum of Art ukazana jest, obejmująca trzy wieki, historia sztuki amerykańskiej; składa się na nią malarstwo, meblarstwo, rzeźba i rzemiosło artystyczne, ze szczególnym uwzględnieniem bogatych tradycji lokalnych.

Kolekcje malarskie obejmują m.in. portrety i pejzaże malowane przez XVIII- i XIX-wiecznych twórców, w tym najbogatszy w USA zbiór dzieł Thomasa Eakinsa. Dział mebli reprezentowany jest przez eksponaty z epoki kolonialnej i federalnej. Na różnorodność kolekcji sztuki amerykańskiej składają się ponadto wyroby ze srebra, sztuka wiejska, wyroby z porcelany, książki, dokumenty, narzędzia i wyroby ze szkła oraz współczesne rzemiosło artystyczne.

Najwybitniejsze dzieła prezentowane poprzez często zmieniające się wystawy czasowe[16].

Malarstwo amerykańskie
  • Thomas Eakins, Klinika dra Grossa, 1875
    Thomas Eakins, Klinika dra Grossa, 1875
  • Thomas Eakins, William Rush rzeźbiący postać alegoryczną nad rzeką Schuylkill, 1876–1877
    Thomas Eakins, William Rush rzeźbiący postać alegoryczną nad rzeką Schuylkill, 1876–1877
  • Thomas Eakins, Klinika Agnew, 1889
    Thomas Eakins, Klinika Agnew, 1889
  • Thomas Eakins, Śpiewaczka koncertowa, 1890–1892
    Thomas Eakins, Śpiewaczka koncertowa, 1890–1892

Centrum sztuki amerykańskiej[edytuj | edytuj kod]

W 2002 zorganizowano Centrum Sztuki Amerykańskiej (Center for American Art). Celem przedsięwzięcia było propagowanie dziedzictwa artystycznego USA i zachęta do jego poznawania. Centrum uruchomiono w partnerstwie z uczelniami wyższymi, muzeami i bibliotekami położonymi w obrębie zespołu miejskiego Filadelfii. Praktyczna działalność Centrum przejawia się poprzez publiczne programy, publikacje i wystawy specjalne. Centrum będzie też odgrywało wiodącą rolę w planowanym na najbliższe lata poszerzeniu kolekcji stałej i urządzenia jej na nowo[17].

Broń i rynsztunek[edytuj | edytuj kod]

W galeriach Kretzschmara von Kienbuscha wystawiona jest znacząca kolekcja broni i rynsztunku. Poszczególne ich egzemplarze należały do królów lub cesarzy (m.in. cesarze rzymscy, królowie Hiszpanii), książąt (elektorzy sascy), szlachty i ich zbrojnej świty. Różne rodzaje zbroi dla rycerza i jego konia, różnorodność broni (miecze, sztylety, broń drzewcowa, broń palna, tarcze, kusze), jej przepych i wytworność przyciągają uwagę zwiedzających, stanowiąc zarazem jedną z najbardziej poglądowych kolekcji broni europejskiej na przestrzeni stuleci.

Egzemplarze zbroi płytowych i kolczug dla mężczyzn, chłopców, a nawet dla koni, używanych podczas wojen i turniejów i uroczystości, szczególnie z XV–XVII w., pochodzą w większości z Włoch i Niemiec, ale jest też broń francuska angielska, hiszpańska, węgierska, a nawet muzułmańska (z czasów Mameluków i Imperium Osmańskiego)[18].

  • Półzbroja (Mediolan, 1600)
    Półzbroja (Mediolan, 1600)
  • Pistolety do pojedynku
    Pistolety do pojedynku

Sztuka Azji[edytuj | edytuj kod]

Posąg bóstwa Ganeśi

Wśród zbiorów muzeum poczesne miejsce zajmuje sztuka z różnych części Azji – Wschodniej, Południowej, Południowo-Wschodniej, Zachodniej i Centralnej, odzwierciedlająca całe bogactwo i zróżnicowanie tego regionu. Ramy czasowe zbiorów sięgają od roku 2500 p.n.e. do dnia dzisiejszego. Na kolekcje sztuki tej części świata składa się malarstwo i rzeźba z Chin, Japonii, Indii (rzeźba świątynna, malarstwo miniaturowe), Nepalu (przedmioty kultu) i Tybetu (przedmioty kultu), meble, rzemiosło dekoracyjne (w tym duże zbiory ceramiki chińskiej, japońskiej i koreańskiej), zbiory perskich i tureckich dywanów, a także pojedyncze zabytki architektury jak: indyjska świątynia z XVI w., japońska herbaciarnia czy pompatyczny XVII-wieczny hol recepcyjny z pałacu chińskiego księcia Zhao[19].

Herbaciarnia Sunkaraku[edytuj | edytuj kod]

Do najpopularniejszych obiektów w muzeum należy Sunkaraku, klasyczna japońska herbaciarnia, odzwierciedlająca japońską ceremonię picia herbaty. Muzeum nabyło herbaciarnię od jej projektanta, japońskiego architekta Ōgi Rodō, który zbudował ją, używając elementów XVIII-wiecznej herbaciarni. Budowa została zrealizowana z użyciem naturalnych materiałów: dach wykonano z poszycia cedrowego, a sam budynek – z bambusa i czerwonej sosny; z łodyg bambusa zbudowano sufit oraz rynny ściekowe. Ściany budynku wewnątrz otynkowano.

Sunkaraku jest jedynym dziełem Ōgi Rodō poza Japonią; w samej Japonii zachowały się trzy egzemplarze tej budowli[20].

Ubiory i tekstylia[edytuj | edytuj kod]

Kolekcja ubiorów i tekstyliów, licząca ok. 30000 eksponatów, należy do najstarszych i największych w USA. Składają się na nią wyroby amerykańskie, tak fabryczne, jak i rękodzielnicze: narzuty na łóżka i haftowane makaty oraz tekstylia archeologiczne z Bliskiego Wschodu i Azji. Kolejną grupę eksponatów stanowią ubiory XVIII- i XIX-wieczne: suknie, bielizna i akcesoria, jak:kapelusze, rękawiczki, torebki i buty. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych strojów jest suknia ślubna aktorki i księżnej Monako, urodzonej w Filadelfii Grace Kelly[21].

Kolekcja tapiserii z warsztatu Filippe’a Maëchta i Hansa Taye (Francja)

Ceramika holenderska[edytuj | edytuj kod]

Obszerne zbiory holenderskiej ceramiki obejmują: flizy, wyroby garncarskie z Delftu oraz porcelanę z XVI–XX w. Wzornictwo eksponatów odzwierciedla czasy i okoliczności, w których one powstawały. Flizy ścienne były eksportowane na cały świat. Ich motywy dekoracyjne to sceny z życia codziennego, jak również sceny biblijne oraz wyobrażenia roślin i zwierząt. Bogatą dekoracją odznaczają się również wyroby garncarskie i porcelanowe[22].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Philadelphia Museum of Art: An Overview of the Museum’s History. [dostęp 2011-05-02]. (ang.).
  2. ↑ Dictionary of Art Historians: McIlhenny, Henry Plumer. [dostęp 2020-06-30]. (ang.).
  3. ↑ Philadelphia Museum of Art: The Museum Building. [dostęp 2011-05-05]. (ang.).
  4. ↑ a b Philadelphia Museum of Art: A Museum Milestone – A Gateway to the Future. [dostęp 2011-05-06]. (ang.).
  5. ↑ Roger W. Moss, Tom Crane: Historic landmarks of Philadelphia. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2008, s. 305. ISBN 978-0-8122-4106-8. (ang.).
  6. ↑ Philadelphia Museum of Art: Construction Timeline. [dostęp 2011-05-06]. (ang.).
  7. ↑ Philadelphia Museum of Art: Museum Collections. [dostęp 2011-05-02]. (ang.).
  8. ↑ Philadelphia Museum of Art: Search Collections. [dostęp 2011-05-02]. (ang.).
  9. ↑ Philadelphia Museum of Art: Curatorial Departments. [dostęp 2011-05-03]. (ang.).
  10. ↑ Philadelphia Museum of Art: European Art 1100–1500. [dostęp 2011-05-03]. (ang.).
  11. ↑ Philadelphia Museum of Art: European Art 1500–1850. [dostęp 2011-05-03]. (ang.).
  12. ↑ Philadelphia Museum of Art: European Art 1850–1900. [dostęp 2011-05-03]. (ang.).
  13. ↑ Philadelphia Museum of Art: Modern & Contemporary Art. [dostęp 2011-05-03]. (ang.).
  14. ↑ Philadelphia Museum of Art: Prints, Drawings & Photographs. [dostęp 2011-05-03]. (ang.).
  15. ↑ Philadelphia Museum of Art: The Paul Strand Collection. [dostęp 2011-05-03]. (ang.).
  16. ↑ Philadelphia Museum of Art: American Art. [dostęp 2011-05-04]. (ang.).
  17. ↑ Philadelphia Museum of Art: Center for American Art. [dostęp 2011-05-04]. (ang.).
  18. ↑ Philadelphia Museum of Art: Arms & Armour. [dostęp 2011-05-04]. (ang.).
  19. ↑ Philadelphia Museum of Art: Asian Art. [dostęp 2011-05-05]. (ang.).
  20. ↑ Philadelphia Museum of Art: Ceremonial Teahouse: Sunkaraku. [dostęp 2011-05-05]. (ang.).
  21. ↑ Philadelphia Museum of Art: Costume & Textiles. [dostęp 2011-05-05]. (ang.).
  22. ↑ Philadelphia Museum of Art: Dutch ceramics. [dostęp 2011-05-05]. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Philadelphia_Museum_of_Art&oldid=71684807”