Wola Zabierzowska
50°04′48″N 20°19′53″E/50,080000 20,331389| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2019-12-31) |
1239[2] |
| Strefa numeracyjna |
12 |
| Kod pocztowy |
32-007[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KWI |
| SIMC |
0329208 |
Położenie na mapie gminy Niepołomice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wielickiego  | |
| 50°04′48″N 20°19′53″E/50,080000 20,331389[1]
| |
| Strona internetowa | |
Wola Zabierzowska – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie wielickim, w gminie Niepołomice[4][5].
W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa krakowskiego.
Administracyjnie jest sołectwem położonym w północno-wschodniej części gminy Niepołomice, około 12 km od miasta Niepołomice, sąsiadującym bezpośrednio z sołectwami Zabierzów Bocheński i Chobot. Łączna powierzchnia wsi wynosi 716 ha.
Wieś biskupstwa krakowskiego w powiecie proszowickim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku[6].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Wola Zabierzowska leży w centrum zachodniej części Kotliny Sandomierskiej, w mezoregionie Doliny Wisły. Północna granica opiera się o linię rzeki Wisły, na odcinku od Lasu Koło do Lasu Grobla (Las Ispina), wschodnia – przylega do Lasu Grobla, a południowa sięga północnego skraju głównego kompleksu Puszczy Niepołomickiej, wzdłuż którego płynie również potok Drwinka. Obszar wsi ma kształt zwężającego się ku południowi lejka, którego największa szerokość – wzdłuż Wisły – wynosi 3 km, a najmniejsza – w rejonie Drwinki – 1 km.
Cała wieś leży na terenie holoceńskiej (czyli nadal współcześnie tworzącej się) terasy zalewowej Wisły i Drwinki. Topografia tej terasy doskonale ilustruje tezę o stopniowym przesuwaniu się koryta Wisły z linii dzisiejszej Drwinki coraz bardziej na północ, w kierunku Wysoczyzny Proszowickiej. O zmianach koryta Wisły świadczą liczne starorzecza, wijące się w najrozmaitszych kierunkach na obszarze całej wsi[7]. Na ogół są one tym starsze, im bardziej oddalone od obecnego koryta Wisły. Wzdłuż osi Doliny Wisły i przez środek wsi przebiega główna arteria drogowa Powiśla, łącząca Niepołomice przez Uście Solne z wsiami nadwiślańskimi – po Szczurową, a dalej – z Dąbrową Tarnowską.
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0329214 | Brzezówka | część wsi |
| 0329220 | Chałupki | część wsi |
| 0329237 | Flaga | część wsi |
| 0329243 | Kąt | część wsi |
| 0329250 | Kla | część wsi |
| 0329266 | Mała Wieś | część wsi |
| 0329272 | Nowa Wieś | część wsi |
| 0329289 | Psarka | część wsi |
| 0329295 | Zakrzeniec[8] | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Określenie «Wola» w nazwie tej wsi sugerowałoby, że najpierw powstał sąsiedni Zabierzów (Bocheński), a następnie przy nim powstała «z woli» jego właściciela nowa osada – Wola. Jednak wieś Wola powstała wcześniej niż Zabierzów. Została założona rzeczywiście – jak nazwa wskazuje – «z woli», ale biskupów krakowskich, właścicieli tego terenu.
Pierwsze wzmianki o Woli jako zagospodarowanej wsi pojawiają się już w 1337 – w dokumencie biskupa krakowskiego Jana Grota, który nadał Piotrowi Ziai sąsiadującą z Wolą, Dąbrowę «w celu założenia na surowym korzeniu nowej osady», wówczas jeszcze nienazwanej. W tym samym piśmie duchowny napisał, że wieś Dąbrowa graniczyła ze wsią Klan. W późniejszym okresie Klan został wchłonięty przez Wolę i dziś jest jednym z jej przysiółków. Z kolei nowa osada założona przez Ziaję w dąbrowie koło Woli, została nazwana później Zabierzowem. By odróżnić Wolę od innych Woli w okolicy (Drwińskiej, Boturzyńskiej – obecnie Batorskiej), nazwano ją Wolą Zabierzowską, ponieważ leżała koło Zabierzowa.
W południowej części Woli Zabierzowskiej i prawdopodobnie po części również na terenie dzisiejszego Chobotu lub Zabierzowa Bocheńskiego w XIV w. znajdowała się jeszcze jedna osada – Chwaliczów. Dokument Kazimierza Wielkiego z 1365, w którym król sam ustalał granice między Gawłowem a królewską Puszczą Niepołomicką, wymienia drogę prowadzącą z Krzyżanowic przez Puszczę w stronę Chwaliczowa. Niestety, w dokumencie nie podano dokładnej lokalizacji osady, a jedynie kierunek, w którym się znajduje. Zachowało się również późniejsze pismo mogące określić prawdopodobne położenie Chwaliczowa. Mianowicie w Inwentarzu ekonomiy niepołomskiey z 1736 napisano, że jedna z królewskich kwater «w Puszczy Niepołomskiej poczyna się od Chwalcowa Biskupiego, graniczy z Biskupimi wsiami, Wolą Zabierzowską [...]. W tegoż kwaterze [...] jest sosnowy las, aż do granic Biskupich Zabierzowskich [...], w kwaterze jego łąki, jedna Chwalców». Dodatkowo na mapie z 1847 południowo-zachodni skraj Lasu Grobla w pobliżu Chobotu jest oznaczony jako Chwalicowa. Również do czasów obecnych zachowała się nazwa łąki na południu Woli Zabierzowskiej z kawałkiem przyległej Puszczy Niepołomickiej, która nosi nazwę Chwalców[9].
Ziemie w Woli Zabierzowskiej były własnością biskupów krakowskich aż do czasu pierwszego rozbioru Polski (1772). W 1782 decyzją Austriaków ziemie przeszły na rzecz funduszu religijnego. Następnie z innymi majątkami biskupimi i duchownymi, włączono je do wspólnej administracji dóbr dominialnych w Niepołomicach. Dopiero w latach 1937–1938 majątek funduszowy (a wśród nich tereny Woli Zabierzowskiej) został rozparcelowany[9].
28 listopada 1888 dekretem Krajowej Rady Szkolnej we Lwowie została założona we wsi szkoła podstawowa. Zajęcia rozpoczęły się 1 września 1890, a pierwszym nauczycielem był Tadeusz Zieliński.
Ważniejsze obiekty[edytuj | edytuj kod]
- Zespół Szkolno-Przedszkolny w Woli Zabierzowskiej
- Dom Kultury
- Remiza Ochotniczej Straży Pożarnej
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 150357
- ↑ Wieś Zabierzowska - podstawowe informacje [online], www.niepolomice.eu [dostęp 2020-10-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1480 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.
- ↑ Szymon Urban: Środowisko. [w:] Zabierzów Bocheński [on-line]. e-Niepołomice (internetowa strona Miasta i Gminy Niepołomice) – niepolomice.eu, 2009-03-02, zaktual. 2010-06-14. [dostęp 2012-09-07].
- ↑ albo Zakrzewice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 317.
- ↑ a b Historia. [w:] Wola Zabierzowska [on-line]. wolazabierzowska.pl. [dostęp 2012-09-07].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Julian Zinkow: Wokół Niepołomic i Puszczy Niepołomickiej. Przewodnik monograficzny. Nakładem Urzędu Miasta i Gminy w Niepołomicach, 2009.
- Siedziba gminy: Niepołomice
| Miasta | |
|---|---|
| Wsie | |
| Integralne części wsi |
|
| Inne |
