Zamek w Niemodlinie
 nr rej. 20/50 (R/315) z 22 maja 1950[1]
| |
 Zamek Niemodlin z lotu ptaka (2017) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Rozpoczęcie budowy |
XIV wiek |
Plan budynku
| |
Położenie na mapie Niemodlina  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu opolskiego  | |
Położenie na mapie gminy Niemodlin  | |
 50°38′30,8″N 17°37′23,3″E/50,641889 17,623139
| |
| Strona internetowa | |
Zamek w Niemodlinie (niem. Schloss Falkenberg) – późnorenesansowa budowla z elementami barokowymi oraz gotyckimi reliktami, znajdująca się w Niemodlinie; rezydencja książąt opolskich, niemodlińskich i strzeleckich.
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Czteroskrzydłowy, wokół zasadniczo prostokątnego dziedzińca, skrzydło zachodnie z kwadratową wieżą bramną (w górnej części ośmioboczną), skrzydło wschodnie niższe (dwukondygnacyjne, pozostałe skrzydła - trzykondygnacyjne). W narożnikach dziedzińca częściowo wtopione w bryłę cztery wieże z klatkami schodowymi. Dachy mansardowe (skrzydła północne i południowe) oraz dwuspadowe (skrzydła wschodnie i zachodnie), hełm wieży dwukondygnacyjny, prześwitowy, późnobarokowy[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
W 1313 roku książę Bolesław, syn księcia opolskiego Bolka I, wzniósł nizinny, murowany zamek na miejscu XIII-wiecznej kasztelanii, na wschodnim krańcu miasta, na lewym brzegu Ścinawy. Pierwotna, niewielka budowla średniowieczna wtopiła się całkowicie w późniejsze, nowożytne mury. Pozostałości gotyckiej zendrówki oraz fragmenty kamieniarki zauważalne są w południowo-zachodnim skrzydle zamku.
W 1428 roku zamek został zniszczony przez najazd husytów, w 1552 przez pożar, w 1643 ucierpiał w efekcie wojny trzydziestoletniej[3]. Po katastrofalnym pożarze z 1552 roku, został przejęty w zastaw przez hrabiego von Logau, który następnie sprzedał go wraz z całym Niemodlinem Kasparowi von Pückler. Nowożytna rezydencja budowana była w trzech etapach (1573–1577, 1589–1592, 1610). Fundatorami była rodzina Pücklerów, a od XVII w. kolejnych właścicieli zamku – Promnitzów. Czteroskrzydłowa budowla z prostokątnym dziedzińcem z arkadami, podobnie jak w nieodległych pałacach w Brzegu czy Prószkowie, inspirowana była renesansowymi założeniami krużgankowymi, w tym zamkiem na Wawelu. W tej fazie szczególnie efektowne było skrzydło kurtynowe od strony rzeki - z pomieszczeniami w przyziemiu i ażurowym krużgankiem na II kondygnacji, otwierającym widok na krajobraz i rzekę poniżej zamku. Po roku 1787, z inicjatywy nowego właściciela, hrabiego Jana II Nepomuka von Praschma, w zamku zmieniono wystrój wnętrz i dokonano licznych przeróbek na poszczególnych kondygnacjach. Kolejne prace, z wieku XIX, doprowadziły m.in. do zamurowania arkad krużganków i przebudowy kaplicy[4].
Szczególnie charakterystyczna dla niemodlińskiego pałacu jest sylwetka wieży bramnej, ozdobionej techniką sgraffito. Zachowały się też elementy wyposażenia i dekoracji z różnych faz budowy (eklektyczne stiuki, klasycystyczny kominek w sali południowego skrzydła, ornamenty kolebkowego sklepienia, polichromowane kasetony stropów, neostylowe malowidła w kaplicy). Nad dawną fosą istnieje kamienny most ozdobiony rzeźbami świętych (Wendelina, Floriana, Antoniego Padewskiego, Jana Nepomucena).
Po II wojnie światowej[edytuj | edytuj kod]
Ostatnim przedstawicielem dawnych rodów, których własnością był zamek w Niemodlinie, był do 1945 hrabia Fryderyk Leopold von Praschma.
Po II wojnie światowej zamek był siedzibą: Państwowego Urzędu Repatriacyjnego, liceum, szkoły podoficerskiej. W roku 1990 zrujnowany i bezustannie dewastowany i rozkradany obiekt kupił prywatny inwestor. We wnętrzach zamku Jan Jakub Kolski nakręcił film Jasminum, który miał premierę w 2006 roku (do dziś zachowały się malowane na sklejkach obramowania filmowych cel mnichów na dziedzińcu, polichromia z ucieczką do Egiptu w pomieszczeniu nad bramą wjazdową i "witraże" z kolorowej folii w krużgankach). W tym samym roku właścicielem zabytku został łódzki Instytut Postępowania Twórczego.
W 2015 roku zamek w Niemodlinie trafił w ręce nowego właściciela[5], spółki Centrum z Łodzi. Powołana została Fundacja na Rzecz Zamku Książęcego Niemodlin 1313[6]. Prace remontowe doprowadziły do zabezpieczenia bryły nowymi dachami, osuszenia fundamentów, udrożnienia piwnic, dzięki czemu możliwe było otworzenie obiektu dla zwiedzających. W 2016 roku przy finansowym wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wymieniono na prawie 4 tys. mkw. poszycie dachowe, układając „w łuskę” ok. 120 tys. dachówek. W planach jest wymiana stolarki, w tym wszystkich okien oraz renowacja elewacji. Ma ona, według nowatorskiej koncepcji, eksponować kolejne etapy budowy i rozbudowy zamku[7].
Zamek, dzięki promocji i atrakcjom – takim jak izba tortur, kopia Bursztynowej Komnaty w jednej z sal zamku (w 2023 niedostępna do zwiedzania), cykliczne imprezy kulturalne, stado danieli zamieszkujących park – stał się jednym z najpopularniejszych obiektów turystycznych województwa opolskiego. W ciągu dwóch miesięcy 2017 roku odniósł zwycięstwa w konkursach Polskiej Organizacji Turystycznej. W listopadzie 2017 roku zdobył Certyfikat Internautów – Najlepszy Produkt Turystyczny 2017, a wcześniej – we wrześniu – zajął I miejsce w głosowaniu Top Zamki i Pałace w Polsce[8]. Aktualnie - stan na lato 2023 - trasa turystyczna obejmuje ciąg piwnic pod trzema skrzydłami zamku, kaplicę oraz trzy pomieszczenia na I kondygnacji (parter).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 97 [dostęp 2020-05-12].
- ↑ Sławomir Brzezicki, Christine Nielsen, Zabytki sztuki w Polsce. Śląsk, 2005.
- ↑ Historia | Zamek w Niemodlinie [online] [dostęp 2022-08-24] (pol.).
- ↑ Zamek książęcy w Niemodlinie [online], www.zamkipolskie.com [dostęp 2022-08-24].
- ↑ Zamek w Niemodlinie (Opolskie). bydgoszcz.wyborcza.pl. [dostęp 2017-09-29].
- ↑ Statut – Fundacja Zamku Niemodlin [online] [dostęp 2022-08-24] (pol.).
- ↑ Grzegorz Łyś, Niemodlin ciekawszy od Wawelu [online], Rzeczpospolita, 27 listopada 2017.
- ↑ Zamek Książęcy Niemodlin na czele rankingu Polskiej Organizacji Turystycznej, „Onet Podróże”, 19 września 2017 [dostęp 2017-12-06] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tomasz Jurasz: Zamki i ich tajemnice. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 1972.
- Teresa Kudyba: O panach na Niemodlinie. [dostęp 2008-03-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-22)].
